حقوق زن در اسلام (3) ارث

تعریف ارث: 

ارث به مالی گفته می‌شود که از شخص متوفی باقی مانده باشد واین مال به طور عادلانه در بین وراث تقسیم بشود. 

نگاه کلی به مساله ارث

ارث ومیراث یک حق شرعی وقانونی می‌باشد وهرمقدار که باشد اگر به طور عادلانه تقسیم بشود حلال است. 

ارث مالی است که بدون زحمت وبه خودی خود نصیب یک شخص می‌شود. در تقسیم ارث تبعیض بین فرزند اول ودوم ویا چاق ولاغر ویا عاقل و دیوانه جود ندارد. تنها تبعیض در تقسیم ارث در دین اسلام میان جنسیت است. زن ومرد. یعنی مردمسلمان درهرحال که باشد وهر وضعیتی که داشته باشد، هنگام تقسیم ارث دوبرابریک زن مسلمان سهم می‌برد. 

چرا سهم الارث مرد دوبرابر زن هست؟!  

 

دراین مورد تحلیل گران مسلمان به وطور مفصل توضیح داده است که در اینجا به وطور خلاصه وفشرده تقدیم خوانندگان محترم می‌شود. 

تحلیل گران مسلمان در چنین مواقعی بحث را از ابتدای نسل بشر آغاز وبه اعراب دوران حاهلیت قبل از اسلام وصل می‌کنند. هرآنچه در این زمینه می‌خوانیم باطل ودور ازشان انسانی است، یعنی تکذیب وتکذیب وتکذیب. طبق تاریخ که تحلیل گران مسلمان ارائه می‌دهند در طول زندگی بشر از آدم تا زمان حضرت محمد در هیج دوره‌ای حق زنان مساوی مردان نبوده وهمیشه حق زن پایمال شده است وبا آمدن دین اسلام حق زن به به رسمیت شناخته شده است. ((در اینجا ذکر یک نکته لازم است. اینکه در طول تاریخ برزنان جفا شده وحقشان پایمال گشته بر کسی پوشید ه نیست ولی تحلیل گران مسلمان بسیار ماهرانه از بیان یک نکته فرار می‌کند وآن اینکه در جوامع یاد شده همواره راه برای اصلاح حقوق زن باز بوده ودر هیچ دوره تاریخی ودر هیچ ادیانی به مدت ۱۴۰۰ سال حقوق زن یکسان وراکت باقی نمانده است.)) 

در تعیین قانون ارث زن ومرد ۴ دلیل اصلی مدنظر قرار گرفته شده است. 

۱- سهم هرکسی به اندازه نیازش باید تعیین بشود. ۲ -مسئولیت‌های اقتصادی واجتماعی. مانند: نفقه زن و فرزند، بذل مهر و صداق، هزینه زندگى زن هنگامى که در عده به سر مى‏برد، شرکت در جهاد و هزینه سفر و سپردن نفقه خانواده در آن ایام به زن و فرزند و پرداخت مخارج سایر نزدیکان تهیدست (مانند پدر و مادر و خواهر و. ۳-مصالح اجتماعی۴ -خلاصه اینکه: چون مخارج و احتیاجات مالى مرد بیشتر از زن است (زنان در مقابل درآمدى که دارند، مخارجشان بسیار کمتر است.) اسلام سهم الارث مرد را بیشتر از زن قرار داده تا طبق اصل تقسیم مال بر اساس حاجت (هر کس به مقدار نیازمندى و حاجتش)، تعادلى میان درآمد و مخارج آن‌ها برقرار گردد. 

نگاه حاجی بازاری اسلام به مساله ارث

زمانیکه دلایل نصف بودن ارث زن در برابر مرد، در دین اسلام رامطالعه می‌کنیم نا‌خود آگاه چشمان آدم بسته می‌شود ومیرویم به تخیلات وخود را در قالب یک حاجی بازاری پول دار می‌بنیم. حاجی بازاری که چند تا مغازه فرش فروشی توی بازار تهران دارد ویک حیات بزرگ پر دار ودرخت وچهار همسر و۱۵ تا بچه قد ودنیم قد والبته ۶ تا کنیز دوتا غلام حلقه به گوش. در این نگاه تمام امکانات فراهم هست. کولر گازی وحمام آب گرم وچلو گباب کوبیده وماشین آخرین مدل وراننده مخصوص.! در این زندگی زنان حاجی دست به سیاه سفید نمی‌زنند وبچه‌هایش را را شیر نمی‌دهند وبه دایه می‌سپارند ولباس آنهارا نمی‌شوید وبه درس ومدرسه آن‌ها کاری نداردو نگران پول آب برق نیست وغر غر صاحب خانه را هم نمی‌شوند وخلاصه اینکه یک حاجی هست ویک دین اسلام وسلام. 

در نگاه حاجی بازاری اسلام به مساله تقسیم ارث جامعه در مدینه فاضله زندگی می‌کند. در این نگاه هیچ مشکلی برای یک فرد مسلمان چه مرد وچه زن وجود ندارد وهمه خوش وخرم با امکانات فراوان ودل پاک وزبان راست وقلب رئوف ومهربان روزگار سپری می‌کنند. 

مساله ارث درد ین اسلام وو اقعیت‌های اجتماعی

همان طور که معلوم شد دلیل اصلی دوبرابر بودن ارث مردان مسئولیت‌های آن‌ها در برابر زندگی می‌باشد. 

در صدر اسلام دو طیف جامعه زندگی می‌کردند. طیف اول وضع مالی خوبی داشتند (اشراف) که طبق استاندارد‌های آن زمان تمام امکانات زندگی برای  انها فرا هم بوده ودر مقابل مردمی بودند که هیچ چیز نداشتند (فقرا) جز یک خیمه بالای سر ویک حصیر در زیر پا. 

درچنین جامعه‌ای دو قطبی دسته اول اشراف زادگانی حضور داشتند که از لحاظ اقتصادی وموقعیت اجتماعی یکسان بودند واگر زمانی یکی از اعضای خانواده آسیب می‌دید، اطرافیان این توان را  داشتند که به یاری او بشتابد وزندگی اورا نجات بدهد ودسته دوم فقرا که به طور یکسان زندگی می‌کردندکه اگر یکی از آن‌ها شب نان نداشت، دیگری توان کمک کردن حتی یک نان را هم نداشتند که متاسفانه قانون ارث در دین اسلام از دیدگاه واندیشه وفکراشراف زادگان برج عاج نشین تعیین شده است ومردم فقیر هیچ نقشی در تعیین قانون ارث نداشته‌اند. 

اما در زمانه ما زندگی طوری دیگری هست. جامعه مخلوط هم هستند. طبقات اجتماعی آن مفهوم قبلی‌اش را از دست داده است. مردم بیشتر طبقه متوسط هستند. مثلا ممکنه برادری میلیاردر باشد وبرادر دیگر اجاره نشین باشد ویا خواهری درفقر کامل زندگی کند ولی برادری وضع مالی خوبی داشته باشد. 

امروزه هیچ مردی بدون کمک همسرش قادر نیست زندگی را اداره کند. زنان امروزی بدون هیچ توقعی به بچه‌هایش شیر می‌دهد. زنان امروز کار درمنزل را وظیفه خود می‌داند. زنان امروز بیشتر ازمردان به فکر آینده وزندگی مشترکشان هستند. زنان امروز خود کنیزانی هستند که صادقانه از جان مایه می‌گذارند تا شوهر وبچه‌هایش زندگی آرامی داشته باشند. زنان امروز با سیلی صورتشان سرخ نگهمیدارند تا همسایه نفهمد در خانه آن‌ها چه می‌گذرد. زنان امروز بیشتر از مردان مسئولیت دارند ومسئولیت پذیر هستند. بنا براین نیمه ونصفه محسوب کردن آن‌ها توسط مردان مسلمان ‌‌نهایت بی‌انصافی وظلم نابخوشدنی می‌باشد. 

قانون ارث وعدالت اجتماعی

یکی از دلایلی وضع قانون ارث در دین اسلام رعایت عدالت اجتماعی می‌باشد ولی درحال حاضر ودرجامعه فعلی این عدالت رعایت نمی‌شود. 

دو مثال: 

۱-فرض کنید دو نفر، یک خواهر ویک برادر در کودکی والدینشان را ازد ست می‌دهد. ارث سه تقسیم می‌شود. دو تقسیم به پسر ویک تقسیم به دختر. ازاین واقعه ۲۰ سال می‌گذرد. پسر زن می‌گیرد وتشکیل خانواده می‌دهد. دختر هم شوهر می‌کند وتشکیل خانواده می‌دهد. ازقضای روزگار شوهر دختر فوت می‌کند واورا با چند تا بچه قد ونیم قد تنها می‌گذارد. در مقابل پسر با سهم الارث اضافه که به خاطر پسر بودنش به دست آورده است ازلحاظ اقتصادی روزگار خوبی را سپری می‌کند. آیا در چنین وضعیتی حق دختر پایمال نشده است؟ آیا عدالت اجتماعی برقرار شده است؟ 

۲- فرض کنید مردی یک دختر ویک پسر دارد. بعد از فوتش ارثیه سه تقسیم می‌شود. دو سهم پسر ویکی دختر می‌برند. زندگی فرزندپسر خانواده خوب است وهیچ نیاز مالی ندارد. در مقابل دختر خانواده یا بیو ه هست ویا شوهری دارد که کار نمی‌کند ویا معتاد هست ویا فلج شده است وقادر به کار کردن نیست ونمی تواند خرج خانواده را تامین کند وتمام مخارج زندگی روزمره به عهده مادر خانواده میباشد. در چنین حالتی ارث بردن دوبرابر فرزند پسر عین بی‌عدلتی نیست؟ 

قانون گذاران بی‌مسئولیت

 هر گونه فعالیت اجتماعی مسئولیت به همراه دارد. تعیین و وضع قوانین برای بهبود وضعیت زندگی یک جامعه دارای اهمیت زیادی هست واین اهمیت باعث می‌شود مسئولیت افراد قانون گذار بیشتر بشود. 

قانون گذاری دواصل مهم دارد. ۱- مسئولیت قانون گذار۲- مسئولیت مردم. 

وظیفه قانون گذار این است که قانون خوب وقابل اجرا ی شدن تعیین کند. اگر قانون گذار نتواند قانون مناسب برای جامعه‌اش تعیین کند، عاقبت کارش این می‌شود که شغلش را ترک کند وبه اصطلاح استعفا بدهد. اکر مردم به قانون عمل نکند جرمش تحمل زندان است. در این میان ۱۴۰۰ سال از تعیین قانون اسلامی در مورد ارث می‌گذرد وتصویب کنندگان بدون هیچ گونه تحقیقات علمی وبدون توجه به اینکه این قانون به نفع جامعه هست ویا خیر؛ همچنان از برج عاج برای مردم تعیین تکلیف می‌کنند ودر باره‌ای عملکردشان هیچ احساس مسئولیت ندارندوبه هیچ کس ویا کسانی پاسخ گو نیستند. بعد ازگذشت ۱۴۰۰ سال حتی یکبار از مردمی که به این قانون عمل می‌کنند سئوال نشده است که آیا با این قانون موافق هستندویا مخالف. 

نتیجه: 

اینکه برای اصلاح وبهبود سهم الارث زن ومرد هیچ روزنه ای  امیدوار کننده مشاهده نمی‌شودزیرا در ذهن مردان مسلمان همین مقدار یعنی نصف سهم الارث برای زنان کم که نیست هیچ؛ بلکه زیادشان هم هست.

لطفا عضو کانال تلکرام مهاجر تهران بشوید.    https://telegram.me/mohajertehran